Dawno temu (w połowie lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku) wypełnienia tej luki podjął się prof. Jerzy Toeplitz, lecz udało mu się doprowadzić swoją _Historię sztuki filmowej_ jedynie do 1953 roku. Poza tym jej ostatni, szósty tom został wydany prawie dwadzieścia lat temu, co sprawia, że jest to pozycja dość trudno dostępna i nieco już zdezaktualizowana. Co prawda na naszym rynku wydawniczym funkcjonuje, wznawiana co jakiś czas, _Historia filmu_ autorstwa Jerzego Płażewskiego, lecz jest to książka raczej popularno-naukowa, która nie jest w stanie zadowolić bardziej dociekliwych kinofilów.

Tę sytuację postanowiło zmienić grono krakowskich filmoznawców (wspieranych przez autorów z innych miast), opracowując ambitny projekt czterotomowej _Historii Kina_, której pierwsza cześć pt. _Kino nieme_ ukazała się nakładem wydawnictwa Universitas. Kino nieme – pod tymi dwoma słowami, które są jednocześnie tytułem opisywanej książki, kryje się fascynująca epoka w rozwoju X muzy, w której kształtowały się konwencje opowiadania, ścierały się różnorakie tendencje artystyczne, tworzyły się wielkie legendy kina i powstawały pierwsze arcydzieła. Współczesny widz często nie jest świadomy tego bogactwa, zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym (mowa o okresie, kiedy przeciętny reżyser miał na swoim koncie kilkadziesiąt tytułów), i wrzuca wszystkie te filmy do jednej szuflady, by więcej do nich nie powrócić. Tymczasem każdy szanujący się kinoman powinien choć raz spróbować się zapoznać z dziełami powstałym w tym czasie. Dzięki _Kinu niememu_ stało się to dużo łatwiejsze.

Już po przeczytaniu spisu treści widać, że poszczególne tematy zostały powierzone ludziom, którzy znają się na nich wręcz perfekcyjnie – są specjalistami od poszczególnych nurtów i okresów z dziejów kina, a do tego posiadają dar zajmującego opowiadania. Wśród kilkunastu autorów biorących udział w tym przedsięwzięciu znalazły się takie nazwiska, jak Alicja Helman, Tadeusz Lubelski, Grażyna Stachówna czy Tadeusz Szczepański. Każdy z rozdziałów zawiera szczegółowe omówienia najważniejszych dzieł filmowych reprezentujących dany okres i biografię ich twórców, a także bogate tło historyczno-kulturowo-organizacyjne, tak często wpływające na ostateczny kształt filmów. Czytelnik może się dokładnie zapoznać z takimi fenomenami, jak ekspresjonizm niemiecki, radziecka szkoła montażu, francuski impresjonizm filmowy czy wielka awangarda lat dwudziestych. Nie zapomniano także o mniej znanych kinematografiach: w książce są rozdziały o kinie niemym w Chinach, Indiach, Japonii, a także w krajach Europy Wschodniej (w tym Polski).

Warto zauważyć, że poza ogólnie znanymi tytułami filmów i nazwiskami twórców kina sporo miejsca poświęcono artystom niegdyś popularnym, a obecnie niemal całkowicie zapomnianym, takim jak August Bloom, Benjamin Christiansen czy Georg af Klercker, którzy w ten sposób zostają na nowo odkryci dla polskich kinomanów. Autorzy bardzo często piszą o wydarzeniach pozornie nieistotnych, które jednak budują klimat opowieści i pozwalają spojrzeć na historię X muzy jak na wielowątkową sagę, na którą składają się losy wielu ludzi. Dociekliwy czytelnik może dowiedzieć się o skandalicznych okolicznościach końca kariery Fatty’ego Arbuckle’a, kłopotach zdrowotnych Maxa Lindera czy skandalicznych manierach „Wielkich Mogołów” z Hollywood. Wszystkie te szczegóły powodują, że śledzenie historii pierwszych lat kina nie jest żmudną wyliczanką kolejnych nazwisk, tytułów i dat, ale pasjonującą lekturą.

_Nieme kino_ to bez wątpienia jedna z najważniejszych (i najlepszych) książek o kinie wydanych w ostatnich latach w Polsce. Co więcej, jej lektura sprawi przyjemność zarówno czytelnikowi zupełnie nieznającemu kina niemego, jak i filmowemu wyjadaczowi, który postanowi odświeżyć swoje wiadomości. Pozostaje mieć tylko nadzieję, że autorzy serii _Historia kina_ utrzymają tak wysoki poziom w następnych tomach i nie pozwolą, by czytelnicy zbyt długo na nie czekali.



_Kino nieme. Historia kina_ tom I
pod redakcją Tadeusza Lubelskiego, Iwony Sowińskiej, Rafała Syski
Universitas, 2009








« powrót