_Western jest jedynym gatunkiem filmowym, którego korzenie są niemal identyczne z korzeniami kina jako takiego._
Andre Bazin
Westerny zawsze cieszyły się dużą popularnością, bardo szybko stając się dominującym elementem wyobrażenia o Ameryce. Zainteresowanie tym gatunkiem wykazywali nie tylko przeciętni widzowie, ale także potężne grono historyków i teoretyków kina, którzy poświęcili im wiele uwagi w licznych pracach naukowych. Jednym z powodów, które o tym zadecydowały jest fakt, iż żaden inny gatunek filmowy nie ma tak mocno zarysowanych cech charakterystycznych jak western. Elementy takie jak scenografia, kostiumy, typ bohatera, a nawet ramy czasowe przedstawianych fabuł sprawiają, że western jest wręcz wcieleniem idei kina gatunków.
W polskim piśmiennictwie filmoznawczym western nie cieszył się zbyt dużym powodzeniem. Do tej pory pojawiły się zaledwie trzy książki poświęcone tej tematyce (_Western i jego bohaterowie_ Czesława Michalskiego, 1972; _Western odrzuca legendę_ Janusza Skwary, 1985 oraz wyżej wspomniany leksykon). Tak więc przed _Twarzami westernu_ stanęło wyzwanie wypełnienia istniejącej luki. W moim odczuciu książka Łukasza Plesnara stuprocentowo spełnia pokładane w niej oczekiwania.
Autor zrezygnował z typowej monografii gatunku, opisującej w chronologicznym porządku kolejne filmy, reżyserów czy aktorów. Zamiast tego skoncentrował się na tych elementach, które najsilniej kojarzą się z westernem. Spośród wielu przywołanych w pierwszym rozdziale strategii rozważań nad tym gatunkiem, Plesnarowi niewątpliwie najbliższe są te związane ze strukturalizmem, rozbijające konstrukcję fabularną na szereg elementów, które w odpowiednim zestawieniu tworzą konkretne filmy. W tym ujęciu szczególnie dużo uwagi poświęcone zostało funkcjonowaniu westernu jako filmu historycznego, jego funkcji mitotwórczej, a także opisowi charakterystycznych dla tego gatunku typów fabuł i bohaterów.
Od pierwszych stron czytelnikowi rzuca się w oczy ogrom materiału, z jakim przyszło zmierzyć się autorowi. Książka jest wypełniona po brzegi setkami tytułów, dat i nazwisk, które przewinęły przez ponad stuletnią historię westernu. Część z opisanych filmów(np. _W samo południe_) ma swoje miejsce w kanonie klasyki, inne dawno zniknęły w mrokach historii kina (np. _The Texas Rangers_). Dla autora _Twarzy westernu_ równie ważne są niewątpliwe arcydzieła gatunku, jak i niskobudżetowe produkcje klasy B czy też seriale telewizyjne, które mimo iż dziś zapomniane, bardzo mocno wpłynęły na wyobrażenie milionów widzów o Dzikim Zachodzie. Wszystko to może spowodować u czytelnika lekki zawrót głowy, choć z drugiej jednak strony ma on pewność, iż wszelkie postawione w książce tezy mają swoje mocne oparcie w wielości filmowych przykładów.
Plesnar umiejscawia filmy o Dzikim Zachodzie w szerszej perspektywie kultury amerykańskiej. Dużo miejsca zostało poświęcone związkom filmowego westernu z literaturą, sztukami plastycznymi czy teatrem w USA przełomu XIX i XX wieku, a także jego miejsca w świadomości przeciętnych Amerykanów. Kolejnie rozdziały poświęcone są odpowiednio: pionierom, traperom, kowbojom, stróżom prawa, przestępcom, kawalerii, Indianom oraz kobietom Zachodu. Każda z tych części została opatrzona interesującymi kontekstami pozafilmowymi. Duży nacisk został położony na relację na historia – fikcja, co szczególnie wyraźnie rzuca się w oczy we fragmentach poświęconych znanym postaciom tego okresu, takim jak Wyatt Earp czy Buffalo Bill. Opisy poszczególnych faz podboju Dzikiego Zachodu, biografii słynnych bohaterów czy szczegółów codziennego życia zajmują niemal tyle samo miejsca co fragmenty poświęcone poszczególnym filmom. Czytelnik zostaje najpierw zasypany informacjami na temat realiów życia na Dzikim Zachodzie oraz faktami historycznymi, by następnie przyjrzeć się ich modyfikacjom i funkcjonowaniu na srebrnym ekranie.
Dzięki oryginalnemu podejściu do tematu autorowi udało się stworzyć niezwykle interesującą książkę, wykraczającą daleko poza zagadnienia czysto filmowe. Opisując funkcjonowanie mitów Dzikiego Zachodu przybliżył wiele aspektów kultury i społeczeństwa USA. _Twarze westernu_ Łukasza Plesnara to prawdziwe kompendium wiedzy nie tylko o westernie, ale i o samych Stanach Zjednoczonych w ogóle.
_Twarze westernu_
Łukasz Plesnar
RABID, 2009
Książka do nabycia w "Kinie Agrafka":http://www.kinoagrafka.pl/ w godzinach seansów.
« powrót