Amerykańska biografia Tyrmanda, która ukazała się nakładem wydawnictwa słowo/obraz terytoria, dokumentuje zarówno publiczną działalność pisarza, jak i jego bogate życie prywatne. Książkę wzbogacają dodatkowo liczne relacje przyjaciół i znajomych, duży wybór ilustracji oraz fragmenty nieznanych dotąd polskiemu czytelnikowi tekstów Tyrmanda, z których wyłania się klarowny obraz jego poglądów na Amerykę końca lat sześćdziesiątych. Spostrzeżenia pisarza zaskakują aktualnością i trafnością w odniesieniu do polskiej sytuacji polityczno-społecznej i kulturowej końca XX i początku XXI wieku.
FRAGMENT KSIĄŻKI:
Zmagania
„Postanowiłem bronić Ameryki przed nią samą”
Podczas podróży w Tyrmandzie dojrzewała decyzja o pozostaniu w Ameryce. Kiedy wrócił do Nowego Jorku, wystąpił o prawo stałego pobytu, wybierając tym samym emigrację. Przez pierwsze miesiące mieszkał w pokoju przydzielonym mu przez Fundację imienia Wandy Roehr przy 37 Street i Park Avenue, na Manhattanie. W skromnych warunkach opracowywał zapiski rozpoczęte jeszcze w Europie.
Z Beverly de Luscia
Wkrótce wynajął samodzielne mieszkanie.
Choć miał na koncie kilka tysięcy dolarów za zachodnie wydania Złego, bez źródła stałych dochodów czuł się niepewnie. Dlatego wybrał Harlem. W tej części Manhattanu, brudnej i zamieszkanej głównie przez ludność murzyńską, można było znaleźć naprawdę niedrogie lokum. Przede wszystkim jednak Harlem łączył się z jazzem. W okolicznych teatrach odbywały się koncerty Elli Fitzgerald i Jamesa Browna. Jak wspomina Ryszard Horowitz, Harlem zawsze wyglądał tak samo, ale wówczas miał inną, jazzową atmosferę, która stanowiła część romantycznego wyobrażenia o Ameryce. Tyrmand zamieszkał w dość zniszczonym budynku. Pisał i starał się o różne dotacje. Niewielka kwota, jaką dostawał przez pięć miesięcy od Fundacji Forda, umożliwiła mu dalszą pracę.
Notatki Tyrmanda
Walcząc z idiomami i składnią nowego języka, stworzył zarys artykułu. Pierwszą czytelniczką była jego bliska przyjaciółka Beverly de Luscia, dziennikarka z nowojorskiego „Time Magazine”. Entuzjastycznie oceniła szkic, co zachęciło Tyrmanda do dalszego pisania. Kiedy ukończył całość, Beverly zrobiła korektę. Poprawienie pełnego błędów gramatycznych, choć imponującego bogatym słownictwem czterdziestronicowego tekstu zajęło jej kilka dni. Ale agent literacki Tyrmanda nie widział szans na opublikowanie artykułu. Pisarz zdecydował się jednak wysłać rzecz do „New Yorkera”, jednego z najbardziej prestiżowych i snobistycznych amerykańskich magazynów. Zawsze mierzył wysoko. Do „New Yorkera” rocznie wpływało ćwierć miliona maszynopisów, a niezamówione teksty miały znikomą szansę, by się ukazać. Tym razem Leopold miał szczęście. Po kilku dniach otrzymał list podpisany przez legendarnego redaktora naczelnego „New Yorkera” – Williama Shawna: „Szanowny Panie! Pański tekst American diary bardzo nam się podoba i chcielibyśmy go opublikować. Jest doskonale napisany. Wkrótce otrzyma Pan korektę i czek. Liczymy na Pańską dalszą współpracę z «New Yorkerem»”. Czek opiewał na pięć tysięcy dolarów.
List od Williama Shawna
Artykuł ukazał się 11 listopada 1967 roku w dziale „Reporter at Large” pod tytułem American Diary (Dziennik amerykański). Tyrmand nakreślił w nim obraz Ameryki widziany oczami przybysza z Europy Wschodniej. Dostrzegał ogrom i różnorodność tego kraju. Zauważał odmienność obowiązujących form towarzyskich, ich prostotę i bezpośredniość. Jako człowiek zza żelaznej kurtyny konfrontował demokratyczny system amerykański z totalitaryzmem panującym w Europie Wschodniej. Próbował ukazać bezzasadność pozytywnego wyobrażenia Amerykanów o komunistycznej rzeczywistości. Operował prostymi, czytelnymi dla wszystkich przykładami: „Gdy mam przeciętnemu Amerykaninowi wyłożyć istotę komunizmu, celowo używam metafory technicznej; trafia do jego praktycznego umysłu. «Komunizm – mówię – jest jak uszkodzony silnik lub popsuta instalacja kanalizacyjna. Nikt nie wie, jak ją naprawić, ale ponieważ ciągle jakoś działa, ludzie przyzwyczajają się do niej».
«To musi być piekło» – jęczy Amerykanin”.
Katarzyna I. Kwiatkowska, Maciej Gawęcki, Tyrmand i Ameryka
słowo/obraz terytoria, 2011
„Postanowiłem bronić Ameryki przed nią samą”
Podczas podróży w Tyrmandzie dojrzewała decyzja o pozostaniu w Ameryce. Kiedy wrócił do Nowego Jorku, wystąpił o prawo stałego pobytu, wybierając tym samym emigrację. Przez pierwsze miesiące mieszkał w pokoju przydzielonym mu przez Fundację imienia Wandy Roehr przy 37 Street i Park Avenue, na Manhattanie. W skromnych warunkach opracowywał zapiski rozpoczęte jeszcze w Europie.
Z Beverly de Luscia
Wkrótce wynajął samodzielne mieszkanie.
Notatki Tyrmanda
Walcząc z idiomami i składnią nowego języka, stworzył zarys artykułu. Pierwszą czytelniczką była jego bliska przyjaciółka Beverly de Luscia, dziennikarka z nowojorskiego „Time Magazine”. Entuzjastycznie oceniła szkic, co zachęciło Tyrmanda do dalszego pisania. Kiedy ukończył całość, Beverly zrobiła korektę. Poprawienie pełnego błędów gramatycznych, choć imponującego bogatym słownictwem czterdziestronicowego tekstu zajęło jej kilka dni. Ale agent literacki Tyrmanda nie widział szans na opublikowanie artykułu. Pisarz zdecydował się jednak wysłać rzecz do „New Yorkera”, jednego z najbardziej prestiżowych i snobistycznych amerykańskich magazynów. Zawsze mierzył wysoko. Do „New Yorkera” rocznie wpływało ćwierć miliona maszynopisów, a niezamówione teksty miały znikomą szansę, by się ukazać. Tym razem Leopold miał szczęście. Po kilku dniach otrzymał list podpisany przez legendarnego redaktora naczelnego „New Yorkera” – Williama Shawna: „Szanowny Panie! Pański tekst American diary bardzo nam się podoba i chcielibyśmy go opublikować. Jest doskonale napisany. Wkrótce otrzyma Pan korektę i czek. Liczymy na Pańską dalszą współpracę z «New Yorkerem»”. Czek opiewał na pięć tysięcy dolarów.
List od Williama Shawna
Artykuł ukazał się 11 listopada 1967 roku w dziale „Reporter at Large” pod tytułem American Diary (Dziennik amerykański). Tyrmand nakreślił w nim obraz Ameryki widziany oczami przybysza z Europy Wschodniej. Dostrzegał ogrom i różnorodność tego kraju. Zauważał odmienność obowiązujących form towarzyskich, ich prostotę i bezpośredniość. Jako człowiek zza żelaznej kurtyny konfrontował demokratyczny system amerykański z totalitaryzmem panującym w Europie Wschodniej. Próbował ukazać bezzasadność pozytywnego wyobrażenia Amerykanów o komunistycznej rzeczywistości. Operował prostymi, czytelnymi dla wszystkich przykładami: „Gdy mam przeciętnemu Amerykaninowi wyłożyć istotę komunizmu, celowo używam metafory technicznej; trafia do jego praktycznego umysłu. «Komunizm – mówię – jest jak uszkodzony silnik lub popsuta instalacja kanalizacyjna. Nikt nie wie, jak ją naprawić, ale ponieważ ciągle jakoś działa, ludzie przyzwyczajają się do niej».
«To musi być piekło» – jęczy Amerykanin”.
Katarzyna I. Kwiatkowska, Maciej Gawęcki, Tyrmand i Ameryka
słowo/obraz terytoria, 2011