Nie chodzi tylko o to, że bez wnikliwego rozważenia owych kwestii nasza lektura Kafki będzie uboższa, ale także o to, że wyznaczają one nasz intelektualny, estetyczny, społeczny i polityczny horyzont.
Książka zbiera (po raz pierwszy na taką skalę) rozproszone i nierzadko trudno dostępne komentarze, z których kilka ukazuje się w polskim przekładzie po raz pierwszy. Pasja pisania łączy się w nich z pasją lektury, a efektem tego połączenia jest intrygujący i niepokojący obraz nowoczesnego świata, który Kafka opisał w niezrównany sposób.
SPIS TREŚCI:
Łukasz Musiał, Arkadiusz Żychliński - Kafka. Próba chóru
Walter Benjamin - Franz Kafka. Z okazji dziesiątej rocznicy jego śmierci
Albert Camus - Nadzieja i absurd w dziele Franza Kafki
Günther Anders - Kafka pro i kontra
Maurice Blanchot - Kafka i literatura
Theodor W. Adorno - Zapiski o Kafce
Gilles Deleuze, Félix Guattari - Składniki ekspresji
Jacques Derrida - Przed Prawem
Harold Bloom - Kafka. Brak stałego miejsca zamieszkania
Werner Hamacher - Gest w imię. Benjamin i Kafka
Rodolphe Gasché - Prawo Kafki: W polu sił między judaizmem a hellenizmem
Giorgio Agamben - K.
FRAGMENT:
„Klasyczną – pisze Jorge Luis Borges – jest taka książka, którą jakiś naród lub grupa naro-dów, czy też wieki, postanowiły czytać tak, jakby na jej stronicach wszystko było zamierzone, nieuniknione, głębokie jak kosmos i dające się nieskończenie interpretować”.
Pośród kilkudziesięciu klasyków literatury zrodzonych przez minione stulecie Franz Kafka zajmuje miejsce szczególne również dlatego, że z jakiegoś osobliwego powodu bodaj żaden inny dwudziestowieczny autor – nie trzeba chyba przypominać, z jak godnymi konkurentami Kafka stawał w te osobliwe szranki – nie przyciągał ku sobie tak silnie, żeby na jego temat wypowiedzieli się prawie wszyscy przedstawiciele filozoficznego cechu. Doprecyzujmy: wszyscy ci, którzy w ogóle uważają za możliwe do pogodzenia, ba, płodne, jednoczesne czytanie literatury i uprawianie filozofii.
Jeśli niniejsza antologia zbiera rozważania, które łączy to, że pretekstem do ich podjęcia było pisarstwo Franza Kafki, jej redaktorzy winni są czytelnikom przede wszystkim odpowiedź na pytanie, dlaczego właśnie filozofowie czytający literaturę zasługują w tej mierze na specjalne względy. Dlaczego, innymi słowy, filozofowie, a nie, dajmy na to, krytycy literaccy czy pisarze i poeci odwołujący się do Kafki jako jednego z ojców‑założycieli nowoczesnej literatury. Pierwsza odpowiedź na tak postawione pytanie byłaby zwięzła i prosta: ponieważ uważamy, że właśnie filozofowie – przy czym, mówiąc o filozofach, nie mamy bynajmniej na myśli wyłącznie akademickich przedstawicieli tej dziedziny humanistyki, lecz także współczesnych myślicieli pozaakademickich (czasem „nieautoryzowanych” przez konfraternię) – okazywali się często najuważniejszymi czytelnikami pisarstwa Kafki, zaś ich eksperymenty interpretacyjne, choć nieraz ryzykowne, a czasami wręcz ewidentnie chybione, zaskakują świeżością spojrzenia. Kafka pozostał z jednej strony obiegową ikoną literackiej popkultury, z drugiej strony przeobraził się w klasyka elitarnego, studiowanego przez nielicznych wiernych czytelników z pasją i oddaniem, lecz już nieco mniej uważnie recypowanego przez „profesjonalistów”. Chcąc choćby na krótko przywrócić zainteresowanie pisarstwem autora Procesu, czyli sprawić, by znów zaczęto je czytać z należną uwagą, trzeba dostarczyć wysokooktanowego intelektualnego paliwa dla silników pracujących nierzadko, jak się zdaje, już tylko na samych oparach.”
„Niniejsza antologia prezentuje teksty idące często pod prąd obiegowych interpretacji twórczości Kafki, charakterystycznych nie tylko dla polskiej recepcji tego pisarza. Recepcję tę ukształtowała zwłaszcza egzystencjalistyczna wykładnia Alberta Camusa (Mit Syzyfa z roku 1943), która, jakkolwiek swego czasu odkrywcza i stąd warta przypomnienia w szerszym kontekście, pod niejednym względem wyczerpała dziś swoje możliwości. Co więcej, od kilkudziesięciu lat powstają prace (głównie w zachodniej przestrzeni myślowej), które pozwalają umieścić dzieła Kafki w nowych, czasem zaskakujących kontekstach interpretacyjnych Są to, jak już wspomniano, w znacznej mierze prace filozofów lub badaczy literatury zachowujących żywe związki ze współczesną filozofią. Ich propozycje są na tyle ciekawe, że zasługują na kompleksowe przedstawienie polskiemu czytelnikowi.
Zamieszczone w antologii filozoficzne komentarze do twórczości Kafki mają oczywiście jeszcze jeden ważny aspekt. Nie tylko bowiem stanowią świadectwo lektury „zaangażowanej” (a więc skłaniającej do podjęcia ryzyka interpretacyjnego), ale i, o czym już wcześniej była mowa, próbują stworzyć kontrapunkt dla zastygłego uniwersum polskich odczytań autora Zamku. Zresztą trudno w tym przypadku mówić nawet o „uniwersum”, skoro nasza rodzima recepcja utworów Kafki od dobrych kilkudziesięciu lat porusza się – z nielicznymi wyjątkami – wciąż w tym samym kręgu klisz i interpretacyjnych przyzwyczajeń. I to zarówno w przekazach o charakterze popularyzatorskim (co zbytnio nie dziwi), jak i akademickim (co dziwić musi). Podczas gdy w światowym kanonie „kafkologii” od kilkudziesięciu lat dyskutuje się, oczywiście także krytycznie, wykładnie Waltera Benjamina, Maurice’a Blanchota, Gilles’a Deleuze’a i Féliksa Guattariego czy Jacques’a Derridy (by wymienić jedynie niektórych), w Polsce wciąż z uporem wartym lepszej sprawy powtarza się jak mantrę, że Kafka to pisarz egzystencjalnego absurdu i prorok dwudziestowiecznych totalitaryzmów. Wydaje się, że już najwyższy czas nieco zdywersyfikować tę ujednoliconą materię.”
Nienasycenie. Filozofowie o Kafce
red. Łukasz Musiał, Arkadiusz Żychliński
Korporacja Ha!art, 2011,
Fragment wstępu (Kafka. Próba chóru), s. 5-6
Książka zbiera (po raz pierwszy na taką skalę) rozproszone i nierzadko trudno dostępne komentarze, z których kilka ukazuje się w polskim przekładzie po raz pierwszy. Pasja pisania łączy się w nich z pasją lektury, a efektem tego połączenia jest intrygujący i niepokojący obraz nowoczesnego świata, który Kafka opisał w niezrównany sposób.
SPIS TREŚCI:
Łukasz Musiał, Arkadiusz Żychliński - Kafka. Próba chóru
Walter Benjamin - Franz Kafka. Z okazji dziesiątej rocznicy jego śmierci
Albert Camus - Nadzieja i absurd w dziele Franza Kafki
Günther Anders - Kafka pro i kontra
Maurice Blanchot - Kafka i literatura
Theodor W. Adorno - Zapiski o Kafce
Gilles Deleuze, Félix Guattari - Składniki ekspresji
Jacques Derrida - Przed Prawem
Harold Bloom - Kafka. Brak stałego miejsca zamieszkania
Werner Hamacher - Gest w imię. Benjamin i Kafka
Rodolphe Gasché - Prawo Kafki: W polu sił między judaizmem a hellenizmem
Giorgio Agamben - K.
FRAGMENT:
„Klasyczną – pisze Jorge Luis Borges – jest taka książka, którą jakiś naród lub grupa naro-dów, czy też wieki, postanowiły czytać tak, jakby na jej stronicach wszystko było zamierzone, nieuniknione, głębokie jak kosmos i dające się nieskończenie interpretować”.
Jeśli niniejsza antologia zbiera rozważania, które łączy to, że pretekstem do ich podjęcia było pisarstwo Franza Kafki, jej redaktorzy winni są czytelnikom przede wszystkim odpowiedź na pytanie, dlaczego właśnie filozofowie czytający literaturę zasługują w tej mierze na specjalne względy. Dlaczego, innymi słowy, filozofowie, a nie, dajmy na to, krytycy literaccy czy pisarze i poeci odwołujący się do Kafki jako jednego z ojców‑założycieli nowoczesnej literatury. Pierwsza odpowiedź na tak postawione pytanie byłaby zwięzła i prosta: ponieważ uważamy, że właśnie filozofowie – przy czym, mówiąc o filozofach, nie mamy bynajmniej na myśli wyłącznie akademickich przedstawicieli tej dziedziny humanistyki, lecz także współczesnych myślicieli pozaakademickich (czasem „nieautoryzowanych” przez konfraternię) – okazywali się często najuważniejszymi czytelnikami pisarstwa Kafki, zaś ich eksperymenty interpretacyjne, choć nieraz ryzykowne, a czasami wręcz ewidentnie chybione, zaskakują świeżością spojrzenia. Kafka pozostał z jednej strony obiegową ikoną literackiej popkultury, z drugiej strony przeobraził się w klasyka elitarnego, studiowanego przez nielicznych wiernych czytelników z pasją i oddaniem, lecz już nieco mniej uważnie recypowanego przez „profesjonalistów”. Chcąc choćby na krótko przywrócić zainteresowanie pisarstwem autora Procesu, czyli sprawić, by znów zaczęto je czytać z należną uwagą, trzeba dostarczyć wysokooktanowego intelektualnego paliwa dla silników pracujących nierzadko, jak się zdaje, już tylko na samych oparach.”
„Niniejsza antologia prezentuje teksty idące często pod prąd obiegowych interpretacji twórczości Kafki, charakterystycznych nie tylko dla polskiej recepcji tego pisarza. Recepcję tę ukształtowała zwłaszcza egzystencjalistyczna wykładnia Alberta Camusa (Mit Syzyfa z roku 1943), która, jakkolwiek swego czasu odkrywcza i stąd warta przypomnienia w szerszym kontekście, pod niejednym względem wyczerpała dziś swoje możliwości. Co więcej, od kilkudziesięciu lat powstają prace (głównie w zachodniej przestrzeni myślowej), które pozwalają umieścić dzieła Kafki w nowych, czasem zaskakujących kontekstach interpretacyjnych Są to, jak już wspomniano, w znacznej mierze prace filozofów lub badaczy literatury zachowujących żywe związki ze współczesną filozofią. Ich propozycje są na tyle ciekawe, że zasługują na kompleksowe przedstawienie polskiemu czytelnikowi.
Zamieszczone w antologii filozoficzne komentarze do twórczości Kafki mają oczywiście jeszcze jeden ważny aspekt. Nie tylko bowiem stanowią świadectwo lektury „zaangażowanej” (a więc skłaniającej do podjęcia ryzyka interpretacyjnego), ale i, o czym już wcześniej była mowa, próbują stworzyć kontrapunkt dla zastygłego uniwersum polskich odczytań autora Zamku. Zresztą trudno w tym przypadku mówić nawet o „uniwersum”, skoro nasza rodzima recepcja utworów Kafki od dobrych kilkudziesięciu lat porusza się – z nielicznymi wyjątkami – wciąż w tym samym kręgu klisz i interpretacyjnych przyzwyczajeń. I to zarówno w przekazach o charakterze popularyzatorskim (co zbytnio nie dziwi), jak i akademickim (co dziwić musi). Podczas gdy w światowym kanonie „kafkologii” od kilkudziesięciu lat dyskutuje się, oczywiście także krytycznie, wykładnie Waltera Benjamina, Maurice’a Blanchota, Gilles’a Deleuze’a i Féliksa Guattariego czy Jacques’a Derridy (by wymienić jedynie niektórych), w Polsce wciąż z uporem wartym lepszej sprawy powtarza się jak mantrę, że Kafka to pisarz egzystencjalnego absurdu i prorok dwudziestowiecznych totalitaryzmów. Wydaje się, że już najwyższy czas nieco zdywersyfikować tę ujednoliconą materię.”
Nienasycenie. Filozofowie o Kafce
red. Łukasz Musiał, Arkadiusz Żychliński
Korporacja Ha!art, 2011,
Fragment wstępu (Kafka. Próba chóru), s. 5-6