Stoptrik wypełnia niszę zaistniałą pośród międzynarodowych festiwali filmowych, ale przede wszystkim wyrasta z przekonania o niezmiennej magii przenikającej filmy animowane metodą poklatkową. Pomimo że w głównym nurcie dominuje cyfrowa animacja 3D, artyści i widownia wciąż chętnie powracają do tradycyjnej, starej jak kino, techniki stop motion. Ponad sto lat temu wizjonerzy tacy jak Georges Méliès, Segundo de Chomón czy Władysław Starewicz przeprowadzali pierwsze eksperymenty z montażem nieznacznie różniących się między sobą obrazów. Sztuczka początkowo będąca zaledwie wizualnym >trikiem<, który miał zwieść percepcję widza, wkrótce stała się dojrzałą formą sztuki o unikalnej palecie środków ekspresji, zdolną tchnąć ducha w nieożywioną materię.
Odzwierciedlenie całej złożoności światowego stop motion w programie jednego festiwalu jest naturalnie niemożliwe. Organizatorzy Stoptriku zadbali jednak o to, aby uchwycić jak najszersze spektrum tendencji i nurtów wewnątrz formuły stop motion. Każdy z 52 wyselekcjonowanych filmów reprezentuje autonomiczne podejście do medium. Termin stop motion obejmuje szereg podkategorii. Oprócz najpopularniejszej animacji kukiełkowej, która pozostaje głęboko zakorzeniona w tradycji teatru lalkowego, wyróżnić można animację materiałów plastycznych (claymation), wielorakich obiektów trójwymiarowych, aktorów oraz materiałów sypkich. Niektóre podgatunki, takie jak wycinanka (cut-out) czy animowana fotografia, sytuują się na pograniczu stop motion i animacji dwuwymiarowej.
Mały Otik, Jan Švankmajer
Niekwestionowany mistrz filmu animowanego, Jan Švankmajer, powiedział w jednym z wywiadów: Nie uważam się za animatora, ponieważ nie jestem zainteresowany technikami animacji samymi w sobie, ani też kreacją doskonałej iluzji, ale ożywieniem codziennych przedmiotów.
W rzeczy samej, stop motion poza wyrafinowaną techniką mieści w sobie różnorodność emocji, estetyk i perspektyw intelektualnych. Švankmajer określa swoją pracę jako przynależną do tradycji surrealizmu. Pomimo że koherentna struktura fabularna Małego Otika (2000) nie realizuje w sposób bezpośredni Bretonowskiej idei czystego automatyzmu psychicznego, w istocie jednak film ten określić można jako surrealistyczny par excellence. Drobnomieszczańska stabilizacja racjonalnego świata małżeństwa z Pragi załamuje się z chwilą, gdy niezaspokojone rodzicielskie instynkty wskrzeszają drewnianego chłopca, który wkrótce przeistacza się w krwiożerczego potwora stop motion. Natura animacji poklatkowej decyduje o jej bliskim pokrewieństwie z surrealizmem jako specyficznym paradygmatem estetycznym i intelektualnym. Surrealistyczne wątki i motywy nieustannie powracają w pracach licznych animatorów. Logika snu rządzi psychodelicznymi wizjami Prometheus’ Garden (1988) Bruce’a Bickorda, legendarnego wirtuoza claymation. Brett Ingram opisuje dzieło Bickforda jako organiczny montaż wibrujących, płynnych obrazów, które rozwijają się na ekranie w rozczłonkowanej pseudo-narracji. Przynależność do surrealizmu niekoniecznie wiąże się jednak z negacją reguł narracji przyczynowo-skutkowej. Marek Skrobecki w filmach Ichthys (2005) i Danny Boy (2010) łączy linearną strukturę opowieści z fantasmagoryczną aurą. Oniryczna atmosfera filmów Braci Quay wywodzi się z „zakurzonej”, pokrytej patyną faktury obrazu ewokującej senne krajobrazy, na wpół zapomniane wspomnienia. Ich ostatni film, Maska (2010), to transgresyjna adaptacja prozy Stanisława Lema. Podświadome lęki rządzą mrocznym światem animowanych koszmarów, takich jak Lucía (2007) i Luis (2008) chilijskiej grupy Diluvio, Underlife (2010) Jarosława Konopki czy The Twin Girls of Sunset Street (2010) Marca Riby i Anny Solans.
Maska, Bracia Quay
Kontekst surrealizmu nie jest oczywiście jedynym w przestrzeni intertekstualnej, w której obrębie funkcjonuje animacja poklatkowa. Już w latach czterdziestych i pięćdziesiątych poprzedniego stulecia klasycy czeskiej animacji Jiří Trnka czy Karel Zeman dowiedli, że stop motion znakomicie nadaje się na medium przemycanej przed cenzurą społecznej i politycznej krytyki. Kontynuator tej linii Jiří Barta w Zaginionym świecie rękawiczek (1982) zawarł wielowymiarowy metaforyczny komentarz na temat dwudziestowiecznych totalitaryzmów. Symptomatyczne, że tendencja do budowania politycznych paraboli charakteryzuje wiele animacji stop motion z dawnych krajów komunistycznych, jak np. słoweńskie Intermezzo (1960, Dušan Povh) i Anno 3003 (1962, Ivo Lehpamer), estoński Oranus (2009, Girlin Bassovskaja) czy polskie O największej kłótni (1999, Zbigniew Kotecki) i Esterhazy (2009, Izabela Plucińska).
Benigni, Pinja Partanen, Jasmiini Ottelin, Elli Vuorinen
Na antypodach filmów mierzących się z problematyką polityczno-społeczną plasują się kameralne dramaty psychologiczne, takie jak Benigni (2009, Pinja Partanen, Jasmiini Ottelin, Elli Vuorinen), Viliam (2009, Veronika Obertová), Inside (2009, Ivan Ivanovski), Grandma (2007, Masanori Okamoto), jak również filmy liryczne, których nastrój oscyluje między humorem a nostalgią (Mate to Measure, 2004 i Lovesick, 2007 autorstwa Špeli Čadež; Drżące trąby, 2010 Natalii Brożyńskiej; The Man With The Dangling Arms, 1997 Laurent Gorgiarda). Prymarnie kinematograficzna natura stop motion sprzyja wypowiedziom autotematycznym. Władysław Starewicz w Zemście kinooperatora (1911) i Virgil Widrich w Fast Film (2003) przyglądają się fenomenowi medium filmowego, podczas gdy artyści tacy jak Mile De Gleria, Bruno Collet czy Katarína Kerekesová realizują model „stop motion pictures”, dekonstruując hollywoodzkie gatunki takie jak komedia gangsterska (The Bank, 1960), thriller (Calypso Is Like So, 2003), film wojenny (The Day of Glory, 2007) i musical (Stones, 2010). Silne związki łączące kino animowane z muzyką sprzyjają wykwitowi znakomitych wideoklipów stop motion. Ucieczka Moniki Kuczynieckiej do muzyki Czesława Mozila oraz Sponge Ideas Katarzyny Nalewajki i Pauliny Szewczyk do utworu grupy Paristetris eksplorują możliwości techniki claymation, z kolei Dziwny jest ten kraj Przemysława Adamskiego i Macieja Szupicy do utworu grupy Pink Freud czy Grand Central duetu Kijek/Adamski ilustrujący muzykę Tomasza Stańki łączą w sobie różnorakie techniki animacyjne, począwszy od klasycznego stop motion, poprzez wycinankę, aż po eksperymenty z fotografią i światłem.
Stoptrik IFF pragnie stać się aktywnym członkiem sieci festiwali filmów animowanych oraz platformą wymiany artystycznych i profesjonalnych doświadczeń. Współpracujemy bezpośrednio z Animateką. Posiadamy także międzynarodowych partnerów – Se-ma-for FF, Krakowski Festiwal Filmowy, Etiuda & Anima. Niezwykle istotna jest dla nas także współpraca na poziomie lokalnym ze Stowarzyszeniem Udarnik, które promuje kulturę filmową w Mariborze.
Stoptrik IFF odbędzie się 26 – 28. 08. 2011. Oficjalnymi partnerami pierwszej edycji festiwalu są Miasto Maribor, Ambasada RP w Lublanie, Słoweńskie Filmowe Archiwum (Archiwa Republiki Słowenii), Urząd ds. Młodzieży (Ministerstwo Edukacji i Sportu) oraz Maribor 2012 Europejska Stolica Kultury.
PEKARNA
Odzwierciedlenie całej złożoności światowego stop motion w programie jednego festiwalu jest naturalnie niemożliwe. Organizatorzy Stoptriku zadbali jednak o to, aby uchwycić jak najszersze spektrum tendencji i nurtów wewnątrz formuły stop motion. Każdy z 52 wyselekcjonowanych filmów reprezentuje autonomiczne podejście do medium. Termin stop motion obejmuje szereg podkategorii. Oprócz najpopularniejszej animacji kukiełkowej, która pozostaje głęboko zakorzeniona w tradycji teatru lalkowego, wyróżnić można animację materiałów plastycznych (claymation), wielorakich obiektów trójwymiarowych, aktorów oraz materiałów sypkich. Niektóre podgatunki, takie jak wycinanka (cut-out) czy animowana fotografia, sytuują się na pograniczu stop motion i animacji dwuwymiarowej.
Mały Otik, Jan Švankmajer
Niekwestionowany mistrz filmu animowanego, Jan Švankmajer, powiedział w jednym z wywiadów: Nie uważam się za animatora, ponieważ nie jestem zainteresowany technikami animacji samymi w sobie, ani też kreacją doskonałej iluzji, ale ożywieniem codziennych przedmiotów.
Maska, Bracia Quay
Kontekst surrealizmu nie jest oczywiście jedynym w przestrzeni intertekstualnej, w której obrębie funkcjonuje animacja poklatkowa. Już w latach czterdziestych i pięćdziesiątych poprzedniego stulecia klasycy czeskiej animacji Jiří Trnka czy Karel Zeman dowiedli, że stop motion znakomicie nadaje się na medium przemycanej przed cenzurą społecznej i politycznej krytyki. Kontynuator tej linii Jiří Barta w Zaginionym świecie rękawiczek (1982) zawarł wielowymiarowy metaforyczny komentarz na temat dwudziestowiecznych totalitaryzmów. Symptomatyczne, że tendencja do budowania politycznych paraboli charakteryzuje wiele animacji stop motion z dawnych krajów komunistycznych, jak np. słoweńskie Intermezzo (1960, Dušan Povh) i Anno 3003 (1962, Ivo Lehpamer), estoński Oranus (2009, Girlin Bassovskaja) czy polskie O największej kłótni (1999, Zbigniew Kotecki) i Esterhazy (2009, Izabela Plucińska).
Benigni, Pinja Partanen, Jasmiini Ottelin, Elli Vuorinen
Na antypodach filmów mierzących się z problematyką polityczno-społeczną plasują się kameralne dramaty psychologiczne, takie jak Benigni (2009, Pinja Partanen, Jasmiini Ottelin, Elli Vuorinen), Viliam (2009, Veronika Obertová), Inside (2009, Ivan Ivanovski), Grandma (2007, Masanori Okamoto), jak również filmy liryczne, których nastrój oscyluje między humorem a nostalgią (Mate to Measure, 2004 i Lovesick, 2007 autorstwa Špeli Čadež; Drżące trąby, 2010 Natalii Brożyńskiej; The Man With The Dangling Arms, 1997 Laurent Gorgiarda). Prymarnie kinematograficzna natura stop motion sprzyja wypowiedziom autotematycznym. Władysław Starewicz w Zemście kinooperatora (1911) i Virgil Widrich w Fast Film (2003) przyglądają się fenomenowi medium filmowego, podczas gdy artyści tacy jak Mile De Gleria, Bruno Collet czy Katarína Kerekesová realizują model „stop motion pictures”, dekonstruując hollywoodzkie gatunki takie jak komedia gangsterska (The Bank, 1960), thriller (Calypso Is Like So, 2003), film wojenny (The Day of Glory, 2007) i musical (Stones, 2010). Silne związki łączące kino animowane z muzyką sprzyjają wykwitowi znakomitych wideoklipów stop motion. Ucieczka Moniki Kuczynieckiej do muzyki Czesława Mozila oraz Sponge Ideas Katarzyny Nalewajki i Pauliny Szewczyk do utworu grupy Paristetris eksplorują możliwości techniki claymation, z kolei Dziwny jest ten kraj Przemysława Adamskiego i Macieja Szupicy do utworu grupy Pink Freud czy Grand Central duetu Kijek/Adamski ilustrujący muzykę Tomasza Stańki łączą w sobie różnorakie techniki animacyjne, począwszy od klasycznego stop motion, poprzez wycinankę, aż po eksperymenty z fotografią i światłem.
Stoptrik IFF pragnie stać się aktywnym członkiem sieci festiwali filmów animowanych oraz platformą wymiany artystycznych i profesjonalnych doświadczeń. Współpracujemy bezpośrednio z Animateką. Posiadamy także międzynarodowych partnerów – Se-ma-for FF, Krakowski Festiwal Filmowy, Etiuda & Anima. Niezwykle istotna jest dla nas także współpraca na poziomie lokalnym ze Stowarzyszeniem Udarnik, które promuje kulturę filmową w Mariborze.
Stoptrik IFF odbędzie się 26 – 28. 08. 2011. Oficjalnymi partnerami pierwszej edycji festiwalu są Miasto Maribor, Ambasada RP w Lublanie, Słoweńskie Filmowe Archiwum (Archiwa Republiki Słowenii), Urząd ds. Młodzieży (Ministerstwo Edukacji i Sportu) oraz Maribor 2012 Europejska Stolica Kultury.
PEKARNA