Zhang Yimou jest uważany za czołowego reżysera tzw. Piątej Generacji twórców kinematografii chińskiej, których myślenie o filmie wyrosło z antytotalitarnego sprzeciwu wobec władzy. Znakiem rozpoznawczym twórców tego jednego z najsilniejszych w dziejach chińskiego kina nurtu stało się odwołanie do metafor wizualnych, które z historii o zwykłych ludziach pozwalały tworzyć trafne moralitety o życiu jednostki w opresyjnym społeczeństwie. Zhang Yimou opowiadane przez siebie historie wywodził z legend i tradycyjnych obyczajów, dzięki czemu jeszcze silniej niż pozostali przedstawiciele nurtu krytykował ówczesną sytuację polityczną Chin poprzez nawiązywanie do historii kraju.
Książka autorstwa Alicji Helman rozpoczyna analizę dorobku Yimou właśnie od wpływów Piątej Generacji, która najsilniej ukształtowała twórczość chińskiego reżysera. Z tego też względu nadal dominuje polityczna lektura dzieł Yimou. „Odcienie czerwieni” systematyzują dorobek chińskiego reżysera w trzech głównych rozdziałach: „Pod auspicjami modernizmu”, „Autor wśród gatunków” i „W stronę spektaklu”. W ramach wprowadzenia do tematu autorka w obszernym wstępie przywołuje inspiracje, na których ufundowana została twórczość reżysera.
Dominuje tu klucz modernistyczny i awangardowy. Dbałość Yimou o wnikliwe ukazanie emocjonalności bohatera okazuje się inspirowana literaturą awangardową. Trochę słabsze są wpływy sztuk plastycznych, które Yimou przywoływał raczej ze względu na kontekst dzieł, niż cytując czy nawiązując do pewnych strategii obrazowania. Muzyka i teatr pozostały w cieniu głównych zainteresowań reżysera, choć nie sposób zaprzeczyć ich wpływowi na rozwój i kształtowanie się światopoglądu twórcy w latach osiemdziesiątych. Synteza stylów i gatunków oddziałujących na filmową wyobraźnię Zhanga Yimou pozwala dojrzeć w nim artystę, który, ujmując głośną rzeczywistość w metaforę, dystansuje się od bezpośredniej krytyki i ostentacyjnej manifestacji swoich poglądów. Aplikowana przez Alicję Helman diachroniczna perspektywa opisu twórczości autora pozwala spojrzeć na dorobek Yimou jako na wciąż rozwijaną przypowieść, w centrum której zawsze znajduje się człowiek, bohater walczący o prawo do własnego głosu.
Od momentu, kiedy w 1987 roku Zhang Yimou nakręcił swoje debiutanckie „Czerwone sorgo”, próbował wielu różnych stylów i gatunków. Zaczyna od filmów zaangażowanych społecznie, wywodzących się bezpośrednio z tez kina Piątej Generacji, potem tworzy wraz z Gong Li (swoją ulubioną aktorką, a także przez pewien czas partnerką życiową) serię filmów podejmujących temat wyobcowania i samotności jednostki w społeczeństwie („Aby żyć”, „Historia Qiu Ju”, „Szczęśliwe czasy”), by przez krótki romans z komedią („Wyluzuj”), osiągnąć pełnię realizacyjnego rozmachu w imponujących wizualnie widowiskach z gatunku wuxia pian – „Hero”, „Dom latających sztyletów” czy „Cesarzowa”. Zasadniczą cechą kina chińskiego reżysera staje się niezwykle sugestywny styl wizualny, przy czym, co podkreśla autorka, im bardziej zjawiskowa staje się warstwa inscenizacyjna filmu, tym mniejszy nacisk Yimou kładzie na fabułę – czego dowodzą zwłaszcza ostatnie jego dzieła. Wnikliwe analizy Alicji Helman, przywołujące zwłaszcza kontekst literacki i historyczny twórczości Yimou, wciąż pozostawiają miejsce dla własnych poszukiwań interpretacyjnych. Scenariusze pisane na kanwie opowiadań Mo Yana, Su Tonga i Chena Yuanbina przyniosły Yimou rozgłos i uznanie na długie lata, czego nie zmieniły nawet mniej wysublimowane pod względem fabularnym „Dom latających sztyletów” czy „Cesarzowa”, w przypadku których sam reżyser zajął się pisaniem scenariusza.
Autorka analizuje twórczość chińskiego reżysera w szerokiej, komparatystycznej perspektywie, ukazując coraz to nowe jej aspekty – starannie wydobywając każdy z „odcieni czerwieni”. Wszystkim, którzy znają dorobek Alicji Helman, lektura sprawi oczekiwaną satysfakcję. Przejrzystość wywodu oraz precyzyjny i rzeczowy, a przy tym literacki, styl gwarantują dużą przyjemność z lektury.
Po monografię autorstwa Alicji Helman warto sięgnąć nie tylko ze względu na prekursorski na gruncie polskiego filmoznawstwa charakter podjętego przez autorkę tematu, ale także z powodu szerokiego wachlarza przywoływanych przez autorkę kontekstów. „Odcienie czerwieni” sprawdzają się zarówno jako rzetelny podręcznik filmoznawczy, jak i pierwszy przewodnik po kulturze Dalekiego Wschodu.
Alicja Helman, Odcienie czerwieni. Twórczość filmowa Zhanga Yimou
słowo/obraz terytoria, 2010
Książka autorstwa Alicji Helman rozpoczyna analizę dorobku Yimou właśnie od wpływów Piątej Generacji, która najsilniej ukształtowała twórczość chińskiego reżysera. Z tego też względu nadal dominuje polityczna lektura dzieł Yimou. „Odcienie czerwieni” systematyzują dorobek chińskiego reżysera w trzech głównych rozdziałach: „Pod auspicjami modernizmu”, „Autor wśród gatunków” i „W stronę spektaklu”. W ramach wprowadzenia do tematu autorka w obszernym wstępie przywołuje inspiracje, na których ufundowana została twórczość reżysera.
Od momentu, kiedy w 1987 roku Zhang Yimou nakręcił swoje debiutanckie „Czerwone sorgo”, próbował wielu różnych stylów i gatunków. Zaczyna od filmów zaangażowanych społecznie, wywodzących się bezpośrednio z tez kina Piątej Generacji, potem tworzy wraz z Gong Li (swoją ulubioną aktorką, a także przez pewien czas partnerką życiową) serię filmów podejmujących temat wyobcowania i samotności jednostki w społeczeństwie („Aby żyć”, „Historia Qiu Ju”, „Szczęśliwe czasy”), by przez krótki romans z komedią („Wyluzuj”), osiągnąć pełnię realizacyjnego rozmachu w imponujących wizualnie widowiskach z gatunku wuxia pian – „Hero”, „Dom latających sztyletów” czy „Cesarzowa”. Zasadniczą cechą kina chińskiego reżysera staje się niezwykle sugestywny styl wizualny, przy czym, co podkreśla autorka, im bardziej zjawiskowa staje się warstwa inscenizacyjna filmu, tym mniejszy nacisk Yimou kładzie na fabułę – czego dowodzą zwłaszcza ostatnie jego dzieła. Wnikliwe analizy Alicji Helman, przywołujące zwłaszcza kontekst literacki i historyczny twórczości Yimou, wciąż pozostawiają miejsce dla własnych poszukiwań interpretacyjnych. Scenariusze pisane na kanwie opowiadań Mo Yana, Su Tonga i Chena Yuanbina przyniosły Yimou rozgłos i uznanie na długie lata, czego nie zmieniły nawet mniej wysublimowane pod względem fabularnym „Dom latających sztyletów” czy „Cesarzowa”, w przypadku których sam reżyser zajął się pisaniem scenariusza.
Autorka analizuje twórczość chińskiego reżysera w szerokiej, komparatystycznej perspektywie, ukazując coraz to nowe jej aspekty – starannie wydobywając każdy z „odcieni czerwieni”. Wszystkim, którzy znają dorobek Alicji Helman, lektura sprawi oczekiwaną satysfakcję. Przejrzystość wywodu oraz precyzyjny i rzeczowy, a przy tym literacki, styl gwarantują dużą przyjemność z lektury.
Po monografię autorstwa Alicji Helman warto sięgnąć nie tylko ze względu na prekursorski na gruncie polskiego filmoznawstwa charakter podjętego przez autorkę tematu, ale także z powodu szerokiego wachlarza przywoływanych przez autorkę kontekstów. „Odcienie czerwieni” sprawdzają się zarówno jako rzetelny podręcznik filmoznawczy, jak i pierwszy przewodnik po kulturze Dalekiego Wschodu.
Alicja Helman, Odcienie czerwieni. Twórczość filmowa Zhanga Yimou
słowo/obraz terytoria, 2010