Znajdziemy więc – kolejno – rozważania poświęcone "polu" i habitusowi (wykład I), reprodukcji szkolnej (II), socjologii literatury oraz przestrzeniom możliwości (III), państwu i uniwersalności (IV), interesowi oraz illusio (V), wreszcie ekonomii dóbr symbolicznych i symbolicznej przemocy (VI). Miejsce między całościowymi wykładami zajmują "marginalne" uwagi (od działalności świeckiej kościoła katolickiego po logikę funcjonowania partii komunistycznych), które stanowią świetne punkty wyjścia do własnych poszukiwań. Bourdieu namiętnie walczy z niejasnościami i przedsądami, jakie nie bez przyczyny prowokuje jego teoria, rekonstruuje proces myślowy, który doprowadził go do miejsca, z którego kwestionuje zastany słownik nauk społecznych.
Rozum praktyczny jest kompendium tego, co geniusz Bourdieu uczynił z socjologią.

Oprócz serwowania niekwestionowanych wartości merytorycznych pozycji, Rozum praktyczny umożliwia poznanie Bourdieu jako osoby – jego pisarstwo jest na tyle bowiem charakterystyczne, że nie sposób pomylić go z żadnym innym. Czytelnicy bliżej zaznajomieni z Bourdieu z łatwością odnajdą tutaj powracające motywy – fascynację Proustem i Flaubertem, niechęć do akademickich filozofów i "bezkrytycznych" krytycznych socjologów, krytykę pomysłów Habermasa oraz solidną dawkę stężonej złośliwości pod adresem każdego innego autora, jaki tylko ośmielił się polemizować z projektem socjologii refleksyjnej. Rozum praktyczny stanowi zatem zgrabny pakiet wprowadzający zarówno w dzieło, jak i specyfikę persony Pierrea Bourdieu. Jest przy tym – wydaje się – bardziej przystępny dla laika niż wydane onegdaj przez Oficynę Naukową Zaproszenie do socjologii refleksyjnej.

Największym chyba zarzutem, jaki można sformułować pod adresem tomu, jest całkowity brak opracowania naukowego – rozumianego jako opatrzenie tekstu Bourdieu wstępem/posłowiem, uzupełnienie przypisów odnoszących się do polskich wydań – słowem, kompetentne dostosowanie go do polskich realiów. Bez powyższych książka wydaje się okaleczoną i niezdrowo autarkiczną. Oczywistym jest, że Rozum praktyczny nie jest podręcznikiem. Stanowi wprowadzenie, toteż wypadałoby wskazać czytelnikowi ścieżki prowadzące głębiej w socjologię Bourdieu, ułatwiające odnalezienie się w korpusie dzieł tegoż.

Jeśli zignorować wadę natury redaktorskiej, Rozum praktyczny znajduje swoje właściwe miejsce wśród socjologicznych podstawek. Może stanowić zarówno wprowadzenie, jak i wyprowadzenie, swoiste podsumowanie, połączenie wątków, które rozsnuwają się w innych pracach. Podsumowując – dla badaczy, demaskatorów i społecznych bojowników – pozycja obowiązkowa.



Rozum praktyczny. O teorii działania
Pierre Bourdieu,
Wydawnictwo UJ, Kraków 2009