Teksty o teatrze Grotowski pisał od początków swojej drogi twórczej – pierwodruk pierwszego z zamieszczonych w interesującym nas tomie ukazał się na łamach pisma studenckiego łódzkiej filmówki w latach pięćdziesiątych. Po spektaklach reżysera, który do dziś pozostaje jednym z najważniejszych punktów odniesienia dla ludzi teatru, praktycznie nie zachowały się nagrania wideo. Dysponujemy wprawdzie rejestracjami trzech najważniejszych przedstawień (Akropolis, Księcia Niezłomnego i Apocalypsis cum figuris), ale ich jakość właściwie uniemożliwia dokonywanie jakichkolwiek analiz wyłącznie na tej podstawie. Teksty reżysera okazują się więc źródłem dalece bogatszym i pełniejszym niż zapisy wideo. Trzeba jednak pamiętać, że ich narracja jest subiektywna i często wymaga uważnej i krytycznej lektury, bo Grotowski jako artysta totalny uwielbiał kreować wokół siebie i swojej działalności mit.
Grotowski próbował w nich wyjaśnić najbardziej zawiłe elementy swojego myślenia o teatrze. Odnajdziemy tu na przykład opowieść o pracy nad Księciem Niezłomnym, początki legendy o sposobie, w jaki dokonano rejestracji wideo spektaklu, ale przede wszystkim rozmyślania o naturze aktorstwa. Reżyser, posługując się bardzo charakterystyczną składnią i leksyką, próbuje uchwycić w słowach to, co uznaje za istotę swojego teatru. Jego myśl ewoluuje, pojęcia czasami zmieniają swoje desygnaty, a cały język ulega stopniowej transformacji. Do swoich najważniejszych osiągnięć Grotowski wraca po latach, tak dzieje się chociażby w tekście Książę Niezłomny Ryszarda Cieślaka napisanym w 1990 roku (zresztą jako referat przeznaczony na spotkanie poświęcone Cieślakowi), czyli dwadzieścia pięć lat po premierze słynnego przedstawienia.
Reżyser z perspektywy czasu ponownie wyjaśnia swoją koncepcję aktorstwa , opowiada o sposobie pracy z Cieślakiem – odwołuje się tutaj już nie tylko do pamięci o żywym przedstawieniu, ale także, a nawet przede wszystkim, do nagrania wideo, które służy mu za środek do przywoływania wspomnień i za ilustrację, pozwalającą na wtajemniczanie audytorium w to, czego większość przybyłych zapewne nie miała okazji zobaczyć. Ten tekst możemy skonfrontować z wcześniejszymi, odkrywając ciągłość idei, ale też dostrzegając wysiłki skupione na znalezieniu odpowiedniego języka, który przy swojej precyzji nie zniszczy tajemnicy tego, co ma wyrazić. Grotowski nigdy nie tłumaczy wszystkiego – zawsze pozostawia pewną sferę niedopowiedzenia albo posługuje się metaforami, które mogą polegać różnym interpretacjom.
Publikacja Grotowski. Teksty zebrane została pomyślana tak, żeby przede wszystkim oddać głos reżyserowi. Do minimum ograniczono więc uwagi redakcyjne i noty edytorskie, nie znajdziemy też w książce obszernego wstępu albo posłowia. To zabieg trafny i przemyślany, bo tom i bez takich dopisków liczy ponad tysiąc sto stron. Na publikację składają się ułożone w kolejności chronologicznej teksty, prezentowane zwykle w ich ostatniej drukowanej wersji. Każdy z nich został opatrzony bardzo krótkim komentarzem informującym o dacie i miejscu wydania, z którego dokonano przedruku oraz ewentualnie o innych najważniejszych dla edycji szczegółach.
Tom rozpoczyna wspomniany już tekst Artystyczny testament K.S. Stanisławskiego, by dalej poprowadzić czytelnika przez drogę twórczą Jerzego Grotowskiego. Znajdziemy w nim eseje i wywiady z reżyserem oraz oczywiście najsłynniejsze prace takie jak: Ku teatrowi ubogiemu, Aktor ogołocony czy Teatr a rytuał. Ostatnia zamieszczona w tomie publikacja (Notatka dla Przyjaciół) została napisana przez Grotowskiego w październiku 1998 roku, czyli na niecałe trzy miesiące przed śmiercią. Chronologicznie ułożone teksty składają się na najobszerniejszą część książki, nie wyczerpują jednak całej jej zawartości. Na końcu publikacji zamieszczono bowiem dwa aneksy (A i B) – w pierwszym znajdują się alternatywne wobec zamieszczonych wcześniej wersje kilku najważniejszych tekstów; w drugim materiały, które nigdy dotąd nie były publikowane i które nie posiadają pełnej autoryzacji Grotowskiego.
Właściwie tylko Aneks A jest przeznaczony wyłącznie dla specjalistów zajmujących się badaniami filologicznymi – z całej reszty publikacji korzystać może każdy, kto tego chce. Jedyny problem polega na wspomnianym braku komentarzy objaśniających – redaktorzy tomu zakładają, że czytelnik posiada już pewną wiedzę na temat Jerzego Grotowskiego i jego działalności teatralnej. Takie myślenie o tyle wydaje się uprawnione, o ile istnieje szereg publikacji, o bardzo różnym stopniu trudności, mogących znakomicie wyjaśnić czytelnikowi niezrozumiałe kwestie. Można więc powiedzieć, że tom Grotowski. Teksty zebrane jest adresowany nie tyle wyłącznie do specjalistów i ludzi teatru, ile do wszystkich naprawdę zainteresowanych. Dodatkowym walorem publikacji jest staranna oprawa graficzna, która swoją minimalistyczną estetyką usprawnia lekturę i ułatwia szybkie odnajdywanie potrzebnych treści.
Uporządkowanie i zebranie w jednym miejscu pism Grotowskiego było zadaniem niezwykle istotnym, zważywszy na fakt, że twórczość reżysera do dziś na różne sposoby inspiruje i oddziałuje na teatr. Wspomnieć tu można chociażby czytelne nawiązania do twórczości Grotowskiego chociażby w spektaklach Pawła Passiniego (Kukła. Księga Blasku). Grotowski jest też drugim obok Kantora najbardziej rozpoznawalnym na świecie nazwiskiem związanym z polską sztuką teatralną. Istnieje szansa, że dzięki publikacji jego teksty zostaną raz jeszcze przyswojone przez teatr i z nową energią będą wpływać na sceniczne poczynania twórców. Z pewnością Teksty zebrane ułatwią też dalsze studia nad twórczością reżysera i zajmą honorowe miejsce na półkach większości teatrologów.
Grotowski. Teksty zebrane
Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Wyd. Krytyki Politycznej, 2013
Grotowski próbował w nich wyjaśnić najbardziej zawiłe elementy swojego myślenia o teatrze. Odnajdziemy tu na przykład opowieść o pracy nad Księciem Niezłomnym, początki legendy o sposobie, w jaki dokonano rejestracji wideo spektaklu, ale przede wszystkim rozmyślania o naturze aktorstwa. Reżyser, posługując się bardzo charakterystyczną składnią i leksyką, próbuje uchwycić w słowach to, co uznaje za istotę swojego teatru. Jego myśl ewoluuje, pojęcia czasami zmieniają swoje desygnaty, a cały język ulega stopniowej transformacji. Do swoich najważniejszych osiągnięć Grotowski wraca po latach, tak dzieje się chociażby w tekście Książę Niezłomny Ryszarda Cieślaka napisanym w 1990 roku (zresztą jako referat przeznaczony na spotkanie poświęcone Cieślakowi), czyli dwadzieścia pięć lat po premierze słynnego przedstawienia.
Publikacja Grotowski. Teksty zebrane została pomyślana tak, żeby przede wszystkim oddać głos reżyserowi. Do minimum ograniczono więc uwagi redakcyjne i noty edytorskie, nie znajdziemy też w książce obszernego wstępu albo posłowia. To zabieg trafny i przemyślany, bo tom i bez takich dopisków liczy ponad tysiąc sto stron. Na publikację składają się ułożone w kolejności chronologicznej teksty, prezentowane zwykle w ich ostatniej drukowanej wersji. Każdy z nich został opatrzony bardzo krótkim komentarzem informującym o dacie i miejscu wydania, z którego dokonano przedruku oraz ewentualnie o innych najważniejszych dla edycji szczegółach.
Tom rozpoczyna wspomniany już tekst Artystyczny testament K.S. Stanisławskiego, by dalej poprowadzić czytelnika przez drogę twórczą Jerzego Grotowskiego. Znajdziemy w nim eseje i wywiady z reżyserem oraz oczywiście najsłynniejsze prace takie jak: Ku teatrowi ubogiemu, Aktor ogołocony czy Teatr a rytuał. Ostatnia zamieszczona w tomie publikacja (Notatka dla Przyjaciół) została napisana przez Grotowskiego w październiku 1998 roku, czyli na niecałe trzy miesiące przed śmiercią. Chronologicznie ułożone teksty składają się na najobszerniejszą część książki, nie wyczerpują jednak całej jej zawartości. Na końcu publikacji zamieszczono bowiem dwa aneksy (A i B) – w pierwszym znajdują się alternatywne wobec zamieszczonych wcześniej wersje kilku najważniejszych tekstów; w drugim materiały, które nigdy dotąd nie były publikowane i które nie posiadają pełnej autoryzacji Grotowskiego.
Właściwie tylko Aneks A jest przeznaczony wyłącznie dla specjalistów zajmujących się badaniami filologicznymi – z całej reszty publikacji korzystać może każdy, kto tego chce. Jedyny problem polega na wspomnianym braku komentarzy objaśniających – redaktorzy tomu zakładają, że czytelnik posiada już pewną wiedzę na temat Jerzego Grotowskiego i jego działalności teatralnej. Takie myślenie o tyle wydaje się uprawnione, o ile istnieje szereg publikacji, o bardzo różnym stopniu trudności, mogących znakomicie wyjaśnić czytelnikowi niezrozumiałe kwestie. Można więc powiedzieć, że tom Grotowski. Teksty zebrane jest adresowany nie tyle wyłącznie do specjalistów i ludzi teatru, ile do wszystkich naprawdę zainteresowanych. Dodatkowym walorem publikacji jest staranna oprawa graficzna, która swoją minimalistyczną estetyką usprawnia lekturę i ułatwia szybkie odnajdywanie potrzebnych treści.
Uporządkowanie i zebranie w jednym miejscu pism Grotowskiego było zadaniem niezwykle istotnym, zważywszy na fakt, że twórczość reżysera do dziś na różne sposoby inspiruje i oddziałuje na teatr. Wspomnieć tu można chociażby czytelne nawiązania do twórczości Grotowskiego chociażby w spektaklach Pawła Passiniego (Kukła. Księga Blasku). Grotowski jest też drugim obok Kantora najbardziej rozpoznawalnym na świecie nazwiskiem związanym z polską sztuką teatralną. Istnieje szansa, że dzięki publikacji jego teksty zostaną raz jeszcze przyswojone przez teatr i z nową energią będą wpływać na sceniczne poczynania twórców. Z pewnością Teksty zebrane ułatwią też dalsze studia nad twórczością reżysera i zajmą honorowe miejsce na półkach większości teatrologów.
Grotowski. Teksty zebrane
Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Wyd. Krytyki Politycznej, 2013