Zamieszczenie własnego klipu na publicznym portalu internetowym, mimo że wciąż jest wyrazem aktywnego uczestnictwa w wirtualnej przestrzeni, nie wymaga od przeciętnego użytkownika ani skomplikowanego aparatu technicznego, ani specjalistycznych umiejętności. Softvideo jest postliteracką strategią produkowania tekstu i jednocześnie hiperłączem do kolejnych tekstów video. Video może w tym sensie stać się narzędziem do prze-pisywania innych formatów, motywów, tekstów kultury, ale także własnych znaczeń (poprzez tworzenie filmów i umieszczanie ich na stronie). Jak stwierdza Adrian Miles: _Głównym obszarem poszukiwań dla poetyki softvideo jest opisywanie i rozwijanie praktyk operatorskich jako praktyki pisania za pomocą video, czyli wykorzystanie cyfrowego video jako medium, za pomocą którego przepisujemy rzeczywistość_ [2003].
*Softvideographer*
Przykładem jednej z nowszych prac z obszaru sztuki nowych mediów, która wykorzystuje strukturalne i komunikacyjne możliwości You Tube i jednocześnie dokonuje dekonstrukcji jego formy jest "_Mass Ornament_":http://bookchin.net/img/leg-kick.jpg. Praca powstała w krótkim czasie – pomiędzy styczniem a majem 2009 roku. Jest to siedmiominutowy film – prezentacja wyświetlana do 12 lipca br. na ścianie (wyposażonej w pięć kanałów dźwiękowych) w galerii Muzeum Sztuki przy Barnsdall Park na Bulwarze Hollywoodzkim w Los Angeles. Jej autorką jest "Natalie Bookchin":http://bookchin.net/img/leg-kick.jpg, amerykańska artystka video, która przeglądając platformę You Tube, natknęła się na filmy przedstawiające pojedynczych ludzi, tańczących przed kamerą w swoich prywatnych pomieszczeniach. W miarę powiększania się kolekcji klipów, Bookchin zaczęła je porządkować – ze względu na zbliżony sposób poruszania się występujących, podobne lokalizacje czy używane przedmioty i dźwięki.
Nazwa dzieła nawiązuje do tytułu książki Siegfrieda Kracauera _The Mass Ornament: Weimar Essays_. Krytyk porusza w niej wątek grupy tanecznej (formacji) Tiller Girls, stworzonej w latach 30. XX wieku przez Johna Tillera, brytyjskiego magnata, który uznał, że chociaż nie wie nic o tańcu, wytrenuje grupę dziewcząt na tancerki “chorus line” [Kracauer 1995:78]. Tiller, znany jako odkrywca tańca finezyjnego (_precision dance_), stwierdził, że dzięki połączeniu ramion w szeregu, taniec wielu osób może imitować taniec jednej tancerki. Polegał on w przede wszystkim na wysokich podniesieniach nóg i dostawianiu ich do siebie. Stąd technika Tillera nazywana bywa techniką _Tap and Kick_. Zespół ten był zdaniem niemieckiego krytyka kultury wynikiem gwałtownego rozwoju gospodarki kapitalistycznej na początku ubiegłego wieku – czystym odbiciem procesów homogenizacyjnych w społeczeństwie. Nie tylko wygląd członkiń zespołu był pozbawiony indywidualnego wyrazu (tancerki, wyłonione z castingu według jednego kryterium wzrostu i wagi, były ubrane w identyczne stroje kąpielowe), ale przede wszystkim ich synchronicznie wykonywane ruchy stawały się czystym odbiciem reguł matematycznych, a nie artystyczną improwizacją. Jak twierdzi Kracauer, wystarczyło krótkie spojrzenie, żeby zorientować się, że ruchy nóg tancerek nawiązują do pracy rąk pracowników w fabryce [1995:79].
*Kultura video*
Screendance Bookchin rozpoczyna się serią zestawionych ze sobą (na osobnych ekranach) ujęć pustych pokoi: sypialni, łazienek, salonów, kuchni i przedpokoi. To prywatne przestrzenie, które na moment stały się głównymi bohaterami reprezentacji. Następuje poliwizyjna panorama na przedmioty w pomieszczeniach (obrazy na ścianach, sprzęty telewizyjne, komputery, laptopy), a także powtórki wizerunków i ruchów tancerzy. W następnej scenie tańczące osoby nawiązują relację z obiektami w pokoju (lustrami, obrazami, laptopami, telewizorami).
Typowe softvideo na You Tube składa się z dziewięciu klipów video, które można odtwarzać jedno po drugim według ustalonej kolejności. Klipy wybrane przez Bookchin pojawiają się w układzie zaaranżowanym przez nią samą. Znikają i znów się pojawiają, tak jakby były wklejane, wycinane i znów odzyskiwane. Oglądając prezentację ma się wrażenie, że jest to efekt dynamicznego przesuwania, wielokrotnego odtwarzania, nakładania na siebie, wymazywania i ciągłej reprojekcji poszczególnych części. Umieszczenie podobnych ujęć jednocześnie obok siebie naśladuje wspomnianą konwencję choruj line, z drugiej strony odzwierciedla możliwości oglądania, jakie daje You Tube, polegające na wyświetlaniu w pasku pobocznym hiperłączy z filmami powiązanymi tematycznie z głównym klipem. Zdaniem twórczyni _Mass Ornament_ proces przechodzenia od jednego video do innych, jest doskonałym odbiciem kultury video, w której obiekt medium może produkować reakcje łańcuchowe i stąd wytwarzać wiele kopii i odmian swojej postaci. Klipy przedstawiające ludzi samotnych we własnych pokojach połączonych przez Internet, wydają się być odbiciem naszej kultury. Bohaterowie dzieła w obliczu kultury wirtualnej tracą swój indywidualizm, naturę ludzką i własną-intymną cielesność, wyświetlaną na ekranie setki tysięcy razy. Oprócz tego, że oglądają je odwiedzający muzeum, pod każdym klipem znajduje się dość sugestywna liczba pierwotnych – Youtubowskich wyświetleń filmu.
Idea _mass ornament_ to idea kapitalistycznej produkcji, nastawionej na jak największe zyski. Tancerze mechanicznie wykonują figury (zadane przez choreografa) i dążą do ich maksymalnej ilości – podobnie jak robotnicy w fabryce, którzy pracują na wyrobienie nadwyżki normy, zadanej przez pracodawcę. Jednak to, co najbardziej rzuca się w oczy w tańcu _chorus line_ to doskonałe odzwierciedlenie produkcji masowej: dehumanizacji i uprzedmiotowienia. Pomysł tworzenia choreografii pozbawionej wszelkich znamion indywidualizmu tancerzy był konsekwentnie realizowany w produkcjach Bugsby’ego Berkeley’a. Bookchin włączyła do swojego dzieła fragment piosenki _A Lullaby of Broadway_ z filmu _Gold Diggers_ (1935). Pojawiła się w nim również, obok oryginalnych dźwięków z klipów You Tube, muzyka z _Triumfu woli_ (1935) Leni Riefenstahl. Takie zestawienie jeszcze bardziej utwierdza krytyczną wymowę instalacji. Bookchin nawiązała również do jego metody przedstawiania układów choreograficznych za pomocą filmowego medium. Wywodzi się ona z Broadwayowskich rewii ze scenerią wielkich schodów, obracających się podestów i przemieszczających się rzędów tancerzy. Ekspresja wizualna, ważniejsza niż popisy ruchowe, doskonale współgrają w nich z ustawieniami dokonanymi przez choreografa. Daje to efekt ruchomości struktur geometrycznych, abstrakcyjnych ruchomych bloków tanecznych, filmowanych bądź „z lotu ptaka”, bądź za pomocą travellingu. Częste są tu także ujęcia „z dołu”, poszerzające perspektywę widzenia.
*Postfordowski system*
W odniesieniu do teorii współczesnych mediów, praca artystki przedstawia mechanizmy charakterystyczne dla analogowości: taśmowość, powtarzalność, sekwencyjność, czyli to, co mechaniczne. Występują w niej również elementy związane z cechami technologii cyfrowej, czyli oparte na mechanizmach komunikacji i zróżnicowanych relacji społecznych. Ciągłość linii produkcyjnej, nieustanne zwielokrotnianie kopii produktów, dążenie do maksymalnego zintensyfikowania procesów unifikacyjnych przeplata się z izolacją jednostek, oddzieleniem przestrzennym i fragmentaryzacją świata. W jednym z wywiadów autorka pracy zaznacza: _Ludzi bardziej niż taśma produkcyjna łączy technologia.(...) Jak w przypadku lat 20. i 30., kiedy rzędy na widowni w kinach i rzędy na stadionach przypominały formację ruszających się ciał, tak dziś widzowie You Tube, siedząc samotnie przed swoim komputerem, oglądają tancerzy w osobnych pomieszczeniach, ale wciąż poruszających się jak w formacji.
Jeśli formacja Tiller Girls była ucieleśnieniem idei fordyzmu skupiającej się na ilościowej i masowej (mass) produkcji, to choreografia zapośredniczona przez You Tube oznacza ciągłe ulepszanie (_ornament_). Umożliwia ono tworzenie w izolacji, w samotności i domowej aurze, wskazuje na znaczenia związane z systemem postfordowskim, w którym charakter organizacji pracy przyjmuje postać rozproszoną. To, co łączy pracowników to już nie linia produkcyjna w zakładzie pracy, lecz ciągłe kontrolowanie jakości. Bookchin z jednej strony pokazuje symultaniczne przenikanie się dwóch systemów przemysłowo-kulturalnych, z drugiej podkreśla, że stare schematy (ruchowe, mentalne, przedstawieniowe), wykluczające indywidualną ekspresję jednostki, wciąż są obecne. Przekroczenie tych sztywnych konwencji może być kluczowym zadaniem dla sztuki medialnej, która oferuje nie tylko krytykę tradycyjnych form reprezentacji, ale postuluje także tworzenie nowych kategorii przedstawianej rzeczywistości, dla których zjawiska homo i heterogenizacji są zupełnie nieprzystawalne.
fn1.Technicznie rzecz biorąc użytkownicy You Tube muszą pamiętać o trzech rzeczach: przepustowości i pamięci – video nie dłuższe niż 10 minut; możliwości wklejania kodu URL na jakąkolwiek inną stronę tak, aby dostęp do klipu był otwarty ze wszystkich miejsc w sieci; oficjalnym zakazie ściągania klipów You Tube na twardy dysk. Inne cechy techniczne obejmują m.in. możliwość założenia własnego kanału i grupy dyskusyjnej.
Bibliografia:
Kracauer Siegfried, 1995, _The Mass Ornament: Weimer essays_, Harvard University Press.
"Kane Carolyn, 2009, Dancing Machines: An Interview with Natalie Bookchin":http://rhizome.org/editorial/2653
"Miles Adrian, 2003, _Softvideography_, [w:] M. Eskelinen, R. Koskimaa (red.), _Cybertext Yearbook 2002-200_”, vol. 77, Research Center for Contemporary Culture, Jyvaskylan,":http://vogmae.net.au/drupal/thinking/softvideo01
« powrót