Sądząc jedynie po ilości komiksowych antologii poświęconych Powstaniu Warszawskiemu, można by stwierdzić, że wydarzenia roku 1944 są niewyczerpaną kopalnią pomysłów, którymi nieustannie inspirują się kolejni komiksowi artyści. Niestety, prawda jest nieco inna.
Wszystko rozpoczęło się w 2005 roku, kiedy Muzeum Powstania Warszawskiego wraz z wydawnictwem Print Partner zorganizowało pierwszy konkurs na krótką formę, nawiązującą do powstańczych walk w stolicy. Scenarzyści i rysownicy, skuszeni sporymi sumami do wygrania, ruszyli do piór i ołówków. W pierwszych „Epizodach Powstania Warszawskiego” zebrano jedenaście najlepszych prac, w tym zwycięską „Sierpniową Niobe” Karola Konwerskiego i Rafała Szłapy, będącą właściwie jedyną pozycją godną uwagi w całym albumie. Na znacznie wyższym poziomie edytorskim i merytorycznym stała druga konkursowa antologia z 2006 roku, w której triumfował komiks Tomasza Bereźnickiego. Rok później doszło do schizmy – Print Partner po raz trzeci organizuje konkurs (wygrał utwór Rafała Wojewody), lecz tym razem bez oficjalnego wsparcia Muzeum, które odeszło od koncepcji konkursu i zaprosiwszy największe komiksowe tuzy przygotowało znakomity album „44”. Teraz, w 2009, Muzeum Powstania Warszawskiego wraz z Egmontem powraca do zarzuconej uprzednio plebiscytowej formuły.
Wyróżnione prace opublikowane na kartach antologii „Powstania `44” prezentują wyższy poziom od tych print-partnerowych, lecz nie są tak dobre, jak te z „44”.
Najlepsze wrażenie zrobił na mnie zwycięski komiks Rafał Bąkiewicza, w którym narrację o powstaniu zderzono z pop-kulturowymi kliszami, tworząc wybuchową sensacyjno-historyczną mieszankę. Coś podobnego w „44” próbowali zrobić Gosieniecki i Kowalski, ale tutaj wyszło znacznie lepiej. Dobre wrażenie pozostawia kojarzony głównie z twórczością humorystyczną Tomasz Pastuszka, nieźle przedstawia się „Wyzwolenie” tandemu Ordon-Smektała. Najbardziej zawodzą jednak ci artyści, którzy pojawili się w „44”, prezentując się poniżej poziomu, do którego przyzwyczaili czytelników. Szkoda kunsztu i talentu Ernesto Gonzalesa na pretekstową fabułkę Grzegorza Janusza, która wielkiej chwały swojemu autorowi nie przynosi, a znany z kontrowersyjnych pomysłów i oryginalnego stylu Tomasz Niewiadomski tym razem niczym nie zaskakuje. Na domiar złego Egmontowi należy się bura za jakość wydania – o ile od strony edytorskiej nie można mieć większych zastrzeżeń do komiksu, tak jakość drukarska woła o pomstę do nieba. Ilustracje wydrukowane są w kiepskiej jakości i cierpią na „pikselozę”. To kolejna tego typu wpadka, która przytrafiła się Białostockim Zakładom Graficznym.
Przyznam, że nie znalazłem w antologii komiksu mającego ambicję zmierzyć się z mitem powstania, który odważyłby się wejść w dyskurs o jego sensowności, pokusiłby się o głębszą refleksję historyczną, patriotyczną czy jakąkolwiek inną. Nie spodziewajcie się po konkursowej antologii intelektualnej lotności Rymkiewicza z „Kiderszenen”. Inna sprawa, że scenarzyści i rysownicy ograniczeni do kilkunastu stron, przez co brakuje im możliwości do rozwinięcia skrzydeł. Napisanie czegoś ciekawego być może jest trudne, ale jednak wykonalne, czego najlepszym dowodem są fabularne miniaturki z ciągle przywoływanego zbioru „44”. Tam, Janusz, Gawronkiewicz, Konior czy Rebelka pokazali, że można. Natomiast w pracach z „Powstania `44” może i da się dostrzec jakiś oryginalny pomysł, jednak krótka forma, w której jest zawarty, obnaża niedostatki swoich twórców. Historie są niedopowiedziane („Sierpień”), kiepsko skomponowane („Dobry”), czy wręcz grafomańskie („Magnuszewski – pieśń o Jarosławie Skrzyńskim”), a przede wszystkim – często pozbawione są znaczenia, sensu. Po ich lekturze zastanawiałem się – no dobrze, ale o co chodzi, co autor chciał przekazać, opowiedzieć? I pytanie o sensowność całego przedsięwzięcia, w formie masowego konkursu na komiks, warto zadać również jego organizatorom.
_Powstanie 44 w komiksie – antologia prac konkursowych_
Rafał Bąkiewicz, Tomasz Bereźnicki,, Ernesto Gonzales i Grzegorz Janusz, Anna Steliżuk, Tomasz Pastuszka, Marek Igor Skrzyński i Jarosław Skrzyński, Tomasz Niewiadomski i Maciej Parowski, Paweł Sambor, Janusz Ordon i Radosław Smektała, Paweł Piechnik i Tomasz Kontny, Antoni Serkowski i Mariusz Pitura, Wojciech Przybyszewski, Wiktor Kulig
"Egmont":http://www.egmont.pl
03/2009
